تراژدی فضایی چلنجر

چلنجر، فضا پیمای دوم طرح‌های سازمان فضایی ناسا NASA در ایالات متحده بود که در سال 1982 ساخته شده و نه مأموریت پرواز را با موفقیت به انجام رسانیده بود. این اجرای موفقیت آمیز در سال 1986 با مأموریت شاتل51-L به پایان رسید. در 28 ژانویه‌ی سال 1986، پس از چندین روز مشکلات فنی و تأخیرات به علت آب و هوای بد، فضا پیمای چلنجر، به سر نشینی هفت خدمه، از مرکز فضایی کِنِدی به فضا پرتاب شد. هفتاد و سه ثانیه بعد، درحالی که جمعیت گرد آمده و میلیون‌ها بیننده‌ی تلویزیونی در سراسر جهان نظاره‌گر بودند، این فضاپیما در وسط آسمان منفجر شد.

هفت فضانورد که در همان روز درگذشتند – ‌فرانسیس اسکوبی فرمانده‌ی فضاپیما، خلبان مایکل اسمیت، دکتر جودیت رِسنیک متخصص مأموریت، دکتر رونالد مک نِیر متخصص مأموریت، سرهنگ الیسون اونیزوکا متخصص مأموریت، گریگوری جارویس متخصص بار مفید و کریستا مک اولیف متخصص بار مفید بودند. آخرین نفر معلم مدرسه بود که داوطلبانه درخواست کرده بود به عنوان بخشی از این مأموریت باشد که از میان بیش از 10000 نفر برای طرح ارسال نخستین معلم به فضا، انتخاب شده بود.

همان طور که مردم در شوک انفجار چلنجر به سر می‌بردند، رئیس جمهور ایالات متحده رونالد ریگان کمیته‌ای برای بررسی علل فاجعه تشکیل داد. این کمیته توسط ویلیام راجرز وزیر سابق امور خارجه هدایت می‌شد، و شامل برخی از اعضای بسیار برجسته هم چون: نیل آرمسترانگ، چاک ییگر، دیوید آچسون، جوزف ساتر، آرتور واکر، سلی راید، رابرت هاتز، رابرت رامل، آلبرت ویلون، آلتون کیل، دونالد کوتنیا، یوجین کاورت، و فیزیک دان ریچارد فاینمن بودند.
نفر آخر یعنی ریچارد فاینمن به ویژه، نقش مهمی را در اثبات عدم وجود ارتباطات موثر و درک علمی بین مقامات ناسا و مهندسان فضایی ناسا بازی کرد و هم ‌چنین نا رسایی محض واشرهای حلقه‌ای عایقی که در فضا پیمای چلنجر استفاده شده بود را اثبات کرد.
واشرهای حلقه‌ای که از لاستیک ساخته شده بودند، در تقویت کننده‌های موشکی سوخت جامد شاتل قرار بود عایقی تشکیل دهند و از فرار گازهای داغ جلو گیری کنند. به گفته مقامات ناسا واشرهای حلقه‌ای انعطاف پذیر بوده و جهت مقاومت در برابر آب و هوای خیلی سرد بسیار مناسب بودند. پروفسور فاینمن عکس آن را ثابت کرد. در یک نمایش عمومی معروف در طول تحقیقات، او واشر حلقه‌ای را با یک گیره فشرده و هر دو را در یک لیوان آب یخ انداخت. هنگامی که واشر حلقه‌ای را بیرون آورد، واشر هنوز هم فشرده و غیر قابل انعطاف بود. بنا بر این، ادعای ناسا مبنی بر مقاومت واشرهای حلقه‌ای در دماهای زیر صفر را پوچ و بی ‌معنی ساخت.
بنا بر این واشرهای حلقه‌ای موجود در فضا پیما که به عنوان فاکتورهای ایمنی به کار رفته بودند، در واقع این سرنوشت شوم را به ارمغان آوردند. علت واقعی این فاجعه واشر عایق معیوب در سمت راست تقویت کننده‌های موشک سوخت جامد بود که در سرما انعطاف نا پذیر شده و نتوانسته بود محل اتصال را محکم ببندد. شعله‌های آتش موشک تقویت کننده از طریق عایق و بست نا کار آمد نشت کرده و مخزن سوخت خارجی را به آتش کشیده و تقویت کننده را از جای خود خارج کرده، سوختهای هیدروژن مایع و اکسیژن مایع را مشتعل کرده، از این رو، سبب وقوع انفجار شدند.
بسیاری از مهندسان ناسا‌، با ترس از وقوع چنین وقایعی، در چندین موقعیت گذشته، نا رضایتی خود را از جنبه‌های فنی فضا پیمای چلنجر ابراز کرده، اما توسط مدیریت ناسا نا دیده گرفته شده بودند. در27 ژانویه، برخی از مهندسین هشدار داده بودند که آب و هوای سرد متداول می‌تواند پرتاب فضا پیما را به مخاطره اندازد، اما این نگرانی به حد کافی جدی گرفته نشد. کمیته بررسی به این نتیجه رسیدند که پیش از آنکه تمام مشکلات مرتفع گردد نمی‌بایست پرتاب انجام می‌شد و مقامات ناسا را مسئول این سهل انگاری دانستند.
با این حال، ریچارد فاینمن تنها عضو کمیسیون بررسی، پیشنهاد داد برنامه‌های آتی ناسا تا باز بینی کامل مدیریت تعلیق شود، و به طور موثری با تمام کاستی‌های عمل کردهای داخلی‌اش برخورد شود. او مخالفت یک نفره‌ی خود و مخالفانی که در انجام پیش روی با آنها مواجه شده بود را در کتابش به نام «تو به چه چیز اهمیت می‌دهی و دیگران به چه چیز اهمیت می‌دهند؟» نوشت.
مخالفت او لحاظ شد و ناسا که قبلاً در زمان انجام بررسی عملیات را به حالت تعلیق در آورده بود، مأموریت‌ها را‌ تا 28 سپتامبر 1988 از سر نگرفت، که این کار پس از طراحی بسیار تعیین کننده و تغییرات فنی در ساخت فضا پیماهای جدید و اجرای بسیاری از مقررات جدید، دقیق، ایمن و کنترل کیفیت انجام شد.
اولین پرتابی که بعد از فاجعه‌ی چلنجر انجام شد، پرتاب فضا پیمای دیسکاوری بود.